برخوردارنمایی اصفهان و غفلتی که اکنون تبدیل به معضلی جدی شده؛ متولی برطرف کردن معضل حاشیه‌نشینی کیست؟

 

گروه استان‌ها- معضل حاشیه‌نشینی در شهری مثل اصفهان که در سال‌های گذشته همواره برچسب برخوردار را به خود دیده، مسئله قابل بررسی و مهمی است که به نظر می‌رسد برطرف کردن آن باید با اقدامات جدی و پرهیز از موازی‌کاری عملیاتی شود.

 از اصفهان، توسعه و گسترش کلان‌شهر‌ها، همواره روی دیگری نیز داشته و آن روی دیگر را نه در شهر که در حواشی شهر می‌توان لمس کرد، حاشیه‌نشینی معضلی است که در سایه توسعه به وجود می‌آید و در شرایط وخیم اقتصادی انگل‌وار رشد می‌کند.

کلان‌شهر اصفهان نیز از این معضل در امان نبوده و حاشیه‌نشینی، با استفاده از غفلت طولانی مسئولان این استان و البته نبود امکان اجرای اقدامات اجرایی و موارد مختلف رشد کرده و اکنون دیگر نه تنها در حواشی شهر، بلکه در محله‌هایی در دل شهر اصفهان خودنمایی می‌کند و چنگ و دندان نشان می‌دهد، اگر چه اصفهان به عنوان یک شهر برخوردار در کشور معرفی شده اما گوشه‌هایی از تصاویر منتشر شده از حاشیه‌های شهر همه حاکی از عدم توازن در توزیع امکانات در سطح شهر اصفهان را دارد.

بررسی‌ها نشان می‌دهد در ایران حاشیه‌نشینی به یک دهه و دو دهه قبل مربوط نمی‌شود بلکه باید ریشه‌های این معضل را در دهه 40 شمسی جست‌وجو کرد؛ درست زمانی که کشاورزان بسیاری پس از اصلاحات اراضی دستشان خالی مانده و راهی شهرها شده و در حاشیه‌ آن‌ها ساکن شدند.

در یکی دو دهه اخیر اما این معضل به ویژه در کلان‌شهر اصفهان تشدید شده و نمودار رشد این معضل شیب صعودی و تندی را طی کرده است. خشک‌سالی، بیکاری، تورم، تغییر سبک زندگی و غیره مهم‌ترین عواملی است افزایش افسارگسیخته حاشیه‌نشینی نقش داشته‌اند.

عباس مقتدایی نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی، بخشی از حاشیه‌نشینی اصفهان را ناشی از بی‌تدبیری‌های کلان در کشور و بخشی دیگر را نتیجه عدم دوراندیشی مدیران شهری در سال‌های گذشته دانست و اظهار داشت: رسیدگی نکردن به شهر و روستاهای کوچک، توجه نکردن به وضع زندگی سطح درآمد افراد، متمرکز کردن امکانات شهری در یک نقطه و یک بخش از کلان‌شهر، از سویی و توانمندی‌ها و جذابیت‌های اجتماعی و اقتصادی کلان‌شهر اصفهان باعث مهاجرت بسیاری از افراد به این شهر شده که با علت اینکه توانایی زندگی در خود شهر را ندارند، به حواشی شهر روی می‌آورند.

وی پیرامون نوع و نحوه برخورد نمایندگان اصفهان با معضل حاشیه‌نشینی افزود: با شکل‌گیری مجلس یازدهم، نمایندگان اصفهان در با آگاهی از ضرورت برون‌رفت از وضعیت موجود حاشیه‌نشینی اقداماتی عملی انجام داده و با بهزیستی، اداره‌کل اوقاف و امور خیریه، فرمانداری اصفهان، شورای شهر اصفهان و غیره جلسات متعددی برگزار کرده‌ایم و تک به تک پیامدهای حاشیه‌نشینی مثل اعتیاد، کارتن‌خوابی، مشکلات اسناد رسمی مربوط به املاک و غیره را مورد بررسی قرار داده‌ایم.

نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: در نهایت دستگاه‌های مختلف از جمله بهزیستی، دانشگاه علوم پزشکی، نیروی انتظامی وغیره را پای کار آورده‌ و در آخرین جلسه صورت کار دقیقی از فعالیت‌های هر دستگاه با برنامه زمان‌بندی آن مشخص شد که اکنون در حال اجرا است و مقرر شده تا نتایج آن در جلسه بعدی که در روزهای آینده برگزار می‌شود گزارش شود و در این راستا مسئولیت برگزاری جلسات و نظارت بر حسن اجرای دستورالعمل‌ها بر عهده من به عنوان نماینده نمایندگان مردم اصفهان در این جلسات است.

با این حال اگر چه برگزاری جلسات در راستای شناسایی مشکلات، اتفاق مبارکی است اما نباید فراموش کرد که برطرف کردن مشکل حاشیه‌نشینی در شهری چون اصفهان، مشکلی به قدمت چند 10 ساله، فارغ از جلسات، نیازمند اتفاقی عملیاتی‌تر خواهد بود.

پنجه‌های حاشیه‌نشینی بر صورت اصفهان

دوری از مرکز شهر و مزایای آن، عدم حس تعلق به شهر، تفاوت‌ها و گاهی تضادهای فرهنگی، فقر و غیره نیز عواملی است که در سایه گسترش حاشیه‌نشینی پیامد‌های فجیعی را به همراه دارد. حاشیه‌نشینی را نمی‌توان ذاتاً امری بد یا خوب دانست بلکه نحوه برخورد و با این پدیده است که آن را فاجعه‌بار و یا حتی تبدیل به فرصت می‌کند.

کورش محمدی عضو شورای شهر اصفهان ریشه‌های حاشیه‌نشینی را در جایگاه موضوع عدالت اجتماعی در جامعه توصیف و بیان کرد: در جامعه ما هنوز عدالت اجتماعی جای حرف دارد و ما برای حل معضل حاشیه‌نشینی باید تکلیف خود را با موضوع عدالت اجتماعی روشن کنیم که چرا مدیریت به گونه‌ای بوده که امروز بخش‌های از جامعه در محرومیت کامل و در مقابل آن‌ها بخش‌های در رفاه کامل به سر می‌برد.

وی با بیان اینکه مهاجرت حق هر کسی است، افزود: البته هر کسی حق دارد برای زندگی خود تصمیم بگیرد و مهاجرت حق هر کسی است اما این مهاجرت آن گاه که به علت فقر و بدون هدف و بی‌رویه انجام شود، تنها باعث ایجاد کلونی‌های جمعیتی در حواشی کلان‌شهرها می‌شود که از لحاظ تفاوت‌های فرهنگی و هم از لحاظ امکان سکونت همراه با رفاه، مشکل‌آفرین می‌شود.

حاشیه‌نشینی اگر کنترل و مدیریت نشود و شاخصه‌های توسعه شهری اگر به طور موزون و متناسب در همه نقاط شهر توزیع نشود و اگر فعالیت‌های فرهنگی در راستای ایجاد حس تعلق به شهر انجام نشود، پیامدهایی نظیر اعتیاد، کارتن‌خوابی، کودکان کار، افراد بی‌خانمان، بزهکاری‌ها، قاچاق مواد مخدر و غیره از نظر اجتماعی و نیز پیامدهای منفی اقتصادی به همراه داشته باشد و از طرفی اگر بتوان حواشی ‌شهر را کنترل و مدیریت کرد، فرصت‌هایی از قبیل نیروی انسانی، زمینه ایجاد کسب‌کارهای کوچک‌، و غیره را می‌توان از دل همین حواشی بیرون کشید.

رئیس کمیسیون اجتماعی شورای شهر اصفهان با برشمردن اقدامات مجموعه مدیریت شهری افزود: تلاش مجموعه مدیریت شهری در سال‌ها اخیر مبنی بر تخصیص اعتبارات مضاعف برای مناطق کم‌برخوردار و حاشیه‌نشین با هدف نزدیک شدن به مقوله عدالت اجتماعی بوده که البته هنوز تا تحقق این موضوع فاصله داریم اما در این راستا در سه سال اخیر اعتبارات محرومیت‌زدایی تا حدود 200 درصد افزایش یافته است و تنها در یکی از مناطق در شمال شرق اصفهان، بیش از 10 فرهنگسرا و 8 ورزشگاه ایجاد شده است.